Cursus "Sterrenkunde: een kennismaking"
Alkmaarse Weer- en Sterrenkundige Vereniging "Metius"
Planeten, sterren, spectra, lichtjaren, sterrenstelsels, neutronensterren, supernovae, zwarte gaten, de Hubble constante, de Oerknal en het uitdijend heelal.
Deze begrippen komt u vaak tegen in kranten en tijdschriften.
Interessant? Ja! Moeilijk? Wel nee!
Volg gewoon een cursus "Sterrenkunde: een kennismaking" van Metius en u kunt de discussies in de artikelen begrijpen.
Uw cursus kan ook het begin zijn van een interessante hobby.
De cursussen worden verzorgd door deskundige leden van de Alkmaarse Weer- en Sterrenkundige Vereniging Metius.
Het docententeam bestaat uit Piet Cijsouw (tevens algehele coördinatie), Hans Klein Woud en Hans Dijkstra. Een voortgezette schoolopleiding is niet noodzakelijk, evenmin als kennis van wiskunde en natuurkunde, maar met deze kennis wordt uw inzicht in de materie wel extra verrijkt.
Voor nog studerenden is deze cursus ook aantrekkelijk.
In 9 lessen worden veel aspecten van de tegenwoordige astronomie behandeld, waar relevant samen met de ontwikkelingsgeschiedenis ervan. Belangrijke onderwerpen zijn: zon, aarde, maan en hun onderlinge bewegingen, ons zonnestelsel met de beschrijving van de aard van de planeetbanen, afstanden en oriëntatie in het heelal, werken met een planetariumprogramma, telescopen en beeldvorming daarin, licht en spectra, het Dopplereffect, gebruik van andere delen van het elektromagnetische spectrum, radiosterrenkunde, ons beeld van de melkweg, filters en spectroscopie, dubbelsterren, Cepheïden en nogmaals afstandsbepalingen, sterrenstelsels, de uitdijing van het heelal, de levensloop van sterren en het Hertzsprung-Russeldiagram, novae en supernovae, neutronensterren, pulsars, zwarte gaten, evolutie van het heelal, de vorming van sterren en sterrenstelsels, quasars, inleiding in de speciale relativiteitstheorie en zijn gevolgen voor de kosmos.
Binnen de cursus wordt het waarnemen van de hemel niet meegenomen, maar de gewoonte bestaat om na afloop aan de deelnemers een waarneemavond aan te bieden.
Het cursusmateriaal wordt gratis en geheel digitaal aangeboden; iedere cursist krijgt toegang tot een website met actueel materiaal van de cursus en na afloop een CD met de gebruikte presentaties, een aantal sterrenkundige animaties en een planetariumprogramma.
Module I: (Sterren kijken)
De ontwikkeling van de sterrenkunde door de eeuwen heen: sterrenkunde voor de landbouw en religie, tijdsbepaling, zonnewijzers, navigatie op zee, de sextant, coördinatensystemen op aarde en aan de hemel, ecliptica, equator en lentepunt, kijkers, "star hopping", "seeing", "volgen", demonstratie van een planetariumprogramma
Inleiding met een schets van de te gebruiken bekende begrippen; zon, aarde en maan: groottes en afstanden; de kalender, zonnedag en sterrendag, de onderlinge bewegingen van zon, aarde en maan, siderisch en synodisch, de seizoenen, de schijngestalten van de maan, zons- en maansverduisteringen, eb en vloed, de globale ouderdom van aarde en maan
Module III: (het Zonnestelsel)
De onderlinge verhoudingen van de afmetingen van de planeten en van de afstanden van de planeten tot de zon, een eerste idee over zwaartekrachtwerking, korte beschrijving van de planeten en hun belangrijkste manen, de beweging van de planeten langs de hemel, opposities en conjuncties
Module IV: (het Zonnestelsel (vervolg), licht en spectra, het HR-diagram)
Het Zonnestelsel (vervolg): planetoïden, kometen, de Oortwolk en de Kuipergordel, botsingen en inslagen, elektromagnetische straling, spectraallijnen, lichtsterkte, magnitudes, spectrale klassen, Hertzsprung-Russel diagram, chemische samenstelling van sterren, Doppler effect, roodverschuiving.
Module V: (Soorten sterren, afstanden, gebruik HR)
Soorten sterren; Massa-invloed op stergedrag; Energiebron van sterren; Soorten kernfusie; Zoneigenschappen: inwendige structuur, temperatuur, druk, lichtkracht, atmosfeer, zonnevlekken, zonnespectrum; Stervormingsfasen: instortende gaswolk, protoster, pre-hoofdreeksster, hoofdreeksster; Evolutie van sterren met de massa van de zon, 10 maal de zon en nog zwaarder; Sterrestanten: witte dwergen, neutronensterren, zwarte gaten; Supernovae; Variabele sterren: sterpulsatie.
Optica, kijkers en telescopen, azimutale en equatoriale opstelling, radioschotels, interferometrie, ruimtetelescopen, filters, spectrografen, astrofotografie, missies naar planeten; het scala van elektromagnetische straling, kosmische straling, detectie van stof, neutrino's en zwaartekrachtgolven
Ons beeld van de Melkweg: nevels en de diverse soorten ervan, sterrenstelsels en hun types, hoe groot is de Melkweg, het werk van Oort, de Melkweg in kaart gebracht, de verdeling van sterrenstelsels in de ruimte, actieve stelsels, botsende stelsels, stervormingsgebieden.
Inleiding kosmologie: de uitdijing van het heelal, de Hubbleconstante, de oerknal, achtergrondstraling, ontstaan van sterren en sterrenstelsels, de vorming van zwaardere elementen, de toekomst van het heelal, de versnelde uitdijing.
Module IX: (Relativiteitstheorie)
De constante lichtsnelheid, Einstein en zijn postulaten; speciale relativiteitstheorie: tijdvertraging, lengtekrimp, gelijktijdigheid, ruimtetijd, massa en energie; de algemene relativiteitstheorie: gravitatie en versnelling, kromming van de ruimte en afbuiging van licht, gravitatielenzen, gravitationele roodverschuiving, tijddilatatie. Invloed van relativiteit op sterrenkunde.
Voor specifieke verdere informatie kunt u contact opnemen met Piet Cijsouw via e-mail: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
De laatstgegeven cursus
De laatst voltooide cursus werd gegeven in samenwerking met Staatsbosbeheer Schoorlse Duinen in het voorjaar van 2018, op 9 donderdagavonden. Hij werd gevolgd door 20 deelnemers, die allen het getuigschrift kregen uitgereikt (daarnaast bleken twee wel aangemelde deelnemers door werkomstandigheden toch niet in staat te zijn de cursus daadwerkelijk te volgen) . De cursus is met enthousiasme omgeven geweest. De evaluatie aan het einde was dan ook positief. Voor de cursisten is in februari 2019 een waarneemavond gerealiseerd.
De eerstvolgende cursus
In het najaar van 2019 wordt de cursus door Metius voor de Volksuniversiteit Alkmaar e.o. verzorgd; zie de site www.vualkmaar.nl voor meer informatie. De cursus loopt op 9 woensdagavonden van 19.30 tot uiterlijk 22.00 uur (waarin een kwartier pauze en gelegenheid tot vragen na afloop is begrepen). De eerste bijeenkomst is op 2 oktober en de laatste op 4 december, met 11 december als reservedatum (23 oktober valt uit vanwege de herfstvakantie, misschien valt er wegens schoolactiviteiten nog een avond uit en dan wordt daarvoor de reservedatum gebruikt). De plaats van samenkomst is een lokaal van de scholengemeenschap Willem Blaeu, Robonsbosweg 11, 1816 MK Alkmaar. De kosten van de cursus bedragen € 125,-, alles inclusief.
Inschrijven kan uitsluitend via de Volksuniversiteit Alkmaar, bij voorkeur via de boven genoemde site. Voor eventuele vragen kunt u bij Piet Cijsouw terecht.
Deelnemers aan deze cursus hebben (na de start van de cursus) toegang tot een speciale cursistensite met o.a. cursusmateriaal in digitale vorm; klik daarvoor hier.